نشست خبری که هفته جاری در دانشگاه به منظور ارائه دستاوردهای یک مطالعه مهم در حوزه سلامت زنان برگزار شد، پژوهشگران از تأثیر شگفت‌انگیز روش «آموزش متقابل» (Teach-Back) در ارتقای سواد سلامت زنان و پیشگیری از سرطان پستان خبر دادند.
بر اساس این پژوهش که نتایج آن در یک مجله معتبر علمی بین‌المللی به چاپ رسیده است، گروهی از پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی کردستان با به‌کارگیری روش «آموزش متقابل» اقدام به آموزش گروهی از زنان در جامعه کردند. در این روش، پس از ارائه اطلاعات به زنان، از آنها خواسته می‌شد تا همان مطالب را با زبان خود برای آموزش‌دهنده بازگو کنند. این فرآیند باعث بهبود قابل‌توجه درک و یادگیری مفاهیم گردید، به طوری که سطح آگاهی زنان شرکت‌کننده در مطالعه درباره عوامل خطر، نشانه‌های هشداردهنده و اهمیت تشخیص زودهنگام سرطان پستان، بیش از ٦٠ درصد افزایش یافت. همچنین، آموزش عملی «معاینه پستان توسط خود فرد» و تشویق به انجام منظم آن، منجر به افزایش نگرش مثبت و اقدام عملی زنان در این زمینه شد. این آموزش‌ها به زنان کمک می‌کند تا تغییرات غیرعادی در بدن خود را زودتر شناسایی کرده و در نتیجه، در صورت بروز بیماری، در مراحل اولیه‌تر که درمان‌پذیری بالایی دارد، به پزشک مراجعه کنند.
دکتر حسن محمودی، عضو هیأت علمی دانشگاه و سرپرست این تیم تحقیقاتی، در این نشست تأکید کرد: «روش آموزش متقابل یک ابزار قدرتمند و کم‌هزینه است که شکاف ارتباطی بین کادر درمان و جامعه را پر می‌کند. وقتی یک مطلب توسط خود فرد بازگو می‌شود، هم میزان فهمش قابل سنجش است و هم در حافظه او تثبیت می‌گردد. ما با این روش نه تنها اطلاعات دادیم، بلکه توانمندسازی کردیم.»
وی ضمن تشریح نتایج مطالعه خود، نکات و توصیه‌هایی را در زمینه سرطان پستان مطرح و تأکید کرد که آگاهی از این نکات برای همه زنان حیاتی است. خلاصه‌ای از این نکات در ادامه آمده است.
آموزش‌های ضروری برای همه زنان:
نشانه‌ها و علائم هشداردهنده:
• وجود توده یا برآمدگی در پستان یا زیر بغل (حتی اگر کوچک و بدون درد باشد)
• هرگونه تغییر در اندازه یا شکل پستان
• تغییرات پوستی روی پستان مانند قرمزی، گودافتادگی، چروکیدگی یا جوشک‌های مداوم
• تغییر در نوک پستان (مانند فرورفتگی، خارش یا ترشحات غیرعادی بخصوص ترشح خونی)
• درد مداوم و غیرمعمول در پستان یا ناحیه زیر بغل
معاینات منظم پستان:
خودآزمایی ماهانه پستان (BSE): بهترین زمان برای انجام آن یک هفته پس از اتمام قاعدگی است. زنان یائسه نیز می‌توانند روز ثابتی از ماه را برای این کار انتخاب کنند. این خودآزمایی به صورت دقیق در آدرس اینترنتی http://behdasht.gov.ir/XDTa آموزش داده شده است.
معاینه بالینی توسط پزشک: حداقل هر سه سال یکبار برای زنان زیر ٤٠ سال و سالی یکبار برای زنان بالای ٤٠ سال توصیه می‌شود.
ماموگرافی: غربالگری با ماموگرافی برای زنان بالای ٤٠ تا ٥٠ سال (با توجه به توصیه‌های ملی) به صورت منظم ضروری است.
اگرچه برخی عوامل خطر مرتبط با این بیماری همچون سابقه خانوادگی، افزایش سن و برخی جهش‌های ژنتیکی خاص، قابل کنترل نیستند، اما برخی اقدامات می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش داد، که از آن جمله می‌توان به داشتن تحرک کافی و حفظ تناسب اندام (به‌ویژه پس از یائسگی)، اجتناب از مصرف الکل، و ازدواج و فرزندآوری پیش از 30 سالگی اشاره نمود.
جمع‌بندی و چشم انداز آینده:
این مطالعه اثبات می‌کند که سرمایه‌گذاری بر روی آموزش‌های جامعه‌محور و استفاده از روش‌های نوین مانند «آموزش متقابل» احتمالاً می‌تواند راهبردی مؤثر و مقرون‌به‌صرفه برای کاهش بار بیماری سرطان پستان در کشور باشد. در صورتی که تکرار مطالعات مشابه، در مقیاس‌های بزرگتر و با انجام پیگیری‌های بلندمدت، مؤید و مکمل نتایج این مطالعه باشند، آن‌گاه می‌توان گفت که به‌کارگیری این روش در برنامه‌های بهداشتی مراکز سلامت، پایگاه‌های بهداشت و حتی توسط سازمان‌های مردم‌نهاد می‌تواند گامی مهم در جهت سلامت زنان ایران باشد.
